ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ η Πολιτεία του Άθου :
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΕΣΦΗΓΜΕΝΟΥ
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ :
Η Χερσόνησος του Αγίου Όρους (ΑΟ), ο βορειοανατολικός δάκτυλος της γιγαντιαίας µυθικής παλάµης της Χαλκιδικής, που εισέρχεται σε βάθος 60 και πλέον χιλιοµέτρων στο Αιγαίο πέλαγος, κατέχει έκταση 332,5 τετρ. χιλιοµέτρων.
Η κατάσταση εδαφολογικά χαρακτηρίζεται ανώµαλη: λοφοσειρές που αρχίζουν από τη Μεγάλη Βίγλα, παραλλήλως κατευθυνόµενες προς το νότιο άκρο, παρατάσσονται, για να στηρίξουν στην απόληξη τους, τον µυθικό πέτρινο γίγαντα Άθω, ύψους 2.035 µέτρων. Η γη είναι κατάφυτη, χωρίς να είναι ιδιαίτερα λιπαρή. Γίνεται όµως τέτοια στους κήπους των σκηνωµάτων, όπου, αιώνες µοναστικού µόχθου, δηµιούργησαν γη καρπερή, από φυσικό λίπασµα, φυλλόχωµα µεταφερµένο από το δάσος.Η Χερσόνησος, πριν καθιερωθεί σε µοναχοπολιτεία, αποτελούσε τον τόπο όπου κατοικούσαν φύλα «δίγλωσσα», «Xαλκιδικόν ένι βραχύ, το δε πλείστον Πελασγικόν». Οι κοινότητές τους δεν ήταν παρά «µικρά πολίσµατα», ολιγάνθρωπα και περιορισµένης ιστορικής σηµασίας (Θουκυδίδης ΙV 109 - Στράβων VII 35). Ορισµένες πόλεις, εντός των ορίων της Χερσονήσου, µας είναι γνωστές: «∆ίον, Ολόφυξος, Ακρόθωον, Θύσσος, Κλεωναί» (Ηρόδοτος VII 22). Εκτός δε Χερσονήσου, βρίσκονται οι πόλεις : Πάνορµος, Στρατονίκη, Άκανθος, Σίγγος, Απολλωνία, Στάγειρα, Αµφίπολις, Γαληψός, Όλυνθος, Άσσα, Πύλωρος, Σίγγος, Σάρτη, Τορώνη, Ποτείδαια, Ουρανούπολις κ α. (Κλαύδιος Πτ., Γεωγρ. Υφ. 13, 11 - Ηρόδοτος V11 122. - Στράβων V11 35. - Στέφ. Βυζ., εκδ. Meinekii, 6. 65, 135, 229, 523, 557, 685).Ο Άθως συνέδεσε την ιστορία και µε δύο καταποντισµούς στόλων. Ο πρώτος συνέβη το 492 π.χ. όταν ο στρατηγός των Περσών Μαρδόνιος εκστρατεύει κατά των Αθηνών και της Ερέτριας. Στους βράχους του Νυµφαίου βυθίζονται τα 300 πλοία εκείνου, µαζί µε 20.000 οπλίτες. Το 411 π.χ. βυθίζονται 50 Σπαρτιάτικα πλοία, µε ναύαρχο τον Επικλέα (∆ιόδωρος Σικ., Βιβλ. Ιστ. XIII 41, 1-3). Ο εποικισµός του Άθω είναι αρχαιότατος και χάνεται στην αχλύ της πρωτοϊστορίας. Ως πρώτοι έποικοι αναφέρονται Πελασγοί από τη Λήµνο (Στράβων VII 35,). Μετά την λήξη του Τρωϊκού πολέµου, το 1184 π.χ. ,µεγάλες περιοχές κοντά στην Τροία, µέχρι και τη Χαλκιδική, βρίσκονται έρηµες και ακατοίκητες. Τότε δύο δυναµικές πόλεις της Εύβοιας, η Ερέτρια και η Χαλκίς, αλλά και η Άνδρος, πολίζουν τη Χαλκιδική, φυσικά και τον Άθω (Θουκυδ., IV 109 . - Στράβων Χ 8 VIII 31. - Στέφανος Βυζ. Όπ. π. σ. 685). Το επίτευγµα που πρέπει να αναφερθεί από την αρχαιότητα είναι το ότι κατά το 481 ολοκληρώθηκε η κατασκευή της διώρυγας του Άθω από τον Ξέρξη που διήρκεσε 3 χρόνια (Ηρόδοτος VII 22. - Στράβων VII 35. - Aίλιος Αριστ. - Παναθηναϊκός 120 - 122 και 126 - 128). Στη µυθολογία ο Άθως κατέχει µέρος σηµαντικό, αφού ήταν αφιερωµένος στο ∆ία (Αισχύλος, Αγαµέµνων 282. - Ησύχιος, στη λ. «Άθωος»). Την κορυφή του πατούσαν µόνο οι Θεοί, στο διάβα τους από τόπο σε τόπο, (Όµηρος Ξ 224 - 230). Ή έπεµπαν φρυκτωρίες, «λαµπρόν σέλας», επί µεγάλων κοσµοϊστορικών γεγονότων, όπως η πτώση της Τροίας (Αισχύλος, όπ. π.). Κατά το µεγάλο κοσµοϊστορικό και κοσµοχαρµόσυνο γεγονός του ευαγγελισµού των εθνών, ο Άθως δέχθηκε, πάλι, «λαπρόν σέλας», για να το καταπέµψει εν τω δέοντι καιρώ. Ο Απόστολος Παύλος και οι λοιποί θετοί συνοδοί του, περνούν πλάι του, «διοδεύοντες Αµφίπολιν και Απολλωνίαν» (Πρξ. Ιγ’ 1). Εκχριστιανίζεται ταχύτατα, παρασκευαζόµενο την εσόµενη απογείωσή του. Με τον ισλαµικό επεκτατισµό, από τον Ζ’ αι., τα πολίσµατα του Άθω, δεχόµενα συχνές επιδροµές βάρβαρων φύλων, ερηµώνονται, επί ένα, ίσως και δύο αιώνες, ως προάγγελος της εισόδου σε µια νέα κλήση. Ο πρώτος οικιστής, ο οποίος και εγκανιάζει τη νέα κλήση του Άθω είναι ο Άγιος Πέτρος ο Αθωνίτης (Η’ αι.). Ο Πατήρ ασκήτευσε εδώ επί 53 χρόνια, χωρίς να συναντήσει άνθρωπο. Μετά την κοίµησή του, το µυροβλύζον σκήνος του, αλλά και η φήµη των ασκητικών παλαισµάτων του, ελκύουν τους πρώτους µιµητές, προερχόµενους µάλλον από την Παλαιστινιακή γη, ξεριζωµένοι από τις µοναστικές τους εστίες, λόγω της ισλαµικής προέλασης, Τούτο επιβεβαιώνεται και από τη χρήση ονοµασιών Παλαιστινιακών µονών στον Άθω. Όλοι τούτοι απετέλεσαν και την πρώτη ζύµη της Αγιορείτικης µοναχοπολιτείας, γι’ αυτό και επειδή είχαν ιστορία εικονόφιλης δράσης, συµµετείχαν στη Ζ’ Οικουµενική Σύνοδο, το 843 (Ιωσήφ Γενεσιος, Βόννης σ. 82). Κατά τον Θ’ αι., πολλοί επιφανείς ασκητές, µε τα ασκητικά τους παλαίσµατα, εµπεδώνουν την ονοµασία του Άθω ως ΑΟ. Κατά το 859 - 860, βρίσκεται να ασκητεύει εδώ ο Άγιος Ευθύµιος, µαζί µε τον Ιωσήφ. ∆ύο µαθητές του Αγίου, ο Ιωάννης ο Κολοβός και ο Όσιος Βασίλειος, ιδρύουν τις πρώτες µονές στον Άθω: ο πρώτος την οµώνυµη µονή κοντά στην Ιερισσό και ο δεύτερος άλλη οµώνυµη µονή στον αρσανά της Μ. Χιλανδαρίου. Ένας άλλος, σύγχρονός τους, ο Άγιος Βασίλειος εξ Αµορίου, ιδρύει µονύδριο στα ριζά του Άθωνα.
Το 883 εκδίδεται και το πρώτο αυτοκρατορικό χρυσόβουλλο, από τον Βασίλειο Ά Μακεδόνα, µε το οποίο και ευνοείται η απρόσκοπτη ανάπτυξη του ΑΟ σε µοναχοπολιτεία, µε το αίτηµα, οι εδώ ασκούµενοι να εύχονται «υπέρ της γαληνότητος και υπέρ παντός του των χριστιανών συστήµατος».Το δεύτερο χρυσόβουλλο εκδίδεται το 908, και το τρίτο το 934, όπου δείχνεται το αυτοκρατορικό ενδιαφέρον υπέρ του ΑΟ. Από δω διαπιστώνεται πως το πνευµατικό κέντρο του ΑΟ, µε διοικητικές αρµοδιότητες, µετεφέρθη από τον Ζυγό στις Καρυές και πως το Πρωτάτο, ως «καθέδρα των γερόντων», αποτελεί το σύµβολο της πνευµατικής εξουσίας και της παναγιορειτικής ενότητας. Το 942 - 944 , µε ειδικό επίσηµο έγγραφο, διευθετείται και η οριοθέτηση µεταξύ των Αθωνιτών και των Ιερισσιωτών, µε φυσικό σύνορο τον Ζυγό, όπως και σήµερα. Τον Ί αι. το ΑΟ επιβάλλεται ως πανορθόδοξη και οικουµενική µοναστική πολιτεία, από την παρουσία του Αγίου Αθανασίου, ο οποίος γεννήθηκε στην Τραπεζούντα το 930 και πέθανε στη Μεγίστη Λαύρα, που αυτός ίδρυσε, το 997. Το 961 ο Αθανάσιος, καλεσµένος στην Κρήτη, από τον ανδρείο στρατηγό και µετέπειτα αυτοκράτορα (963) Νικηφόρο τον Φωκά, συντελεί στην ανακατάληψη της Νήσου από τους σαρακηνούς που την κατείχαν. Η εκστρατεία εκείνη, µεγάλης σηµασίας για τη Μεσόγειο, στέφεται από επιτυχία, δι’ ευχών του Αγίου. Οι πειρατικοί θησαυροί στα 1.500 σπήλαια της Κρήτης περνούν στην κατοχή των νικητών. Ο Νικηφόρος παραχωρεί µε ευγνωµοσύνη στον δάσκαλό του, που συντέλεσε στην κατάληψη,µέρος εκείνου του θησαυρού, για να ιδρυθεί η Λαύρα. Η ανέγερση της Λαύρας εισάγει επαναστατική εποχή για τ’ αγιορείτικα πράγµατα, επειδή τα συντηρητικά στοιχεία του Άθω την αντιµετωπίζουν ως επικίνδυνη καινοτοµία, που ανέτρεπε τον ήδη διαµορφωµένο θεσµό του ερηµιτισµού στον Άθω. ∆ηµιουργείται κλίµα διχοστασίας και οι φιλονεικίες φτάνουν µέχρι τον αυτοκράτορα Ιωάννη τον Τσιµισκή (969 - 976), ο οποίος και στέλνει εδώ τον ηγούµενο της µονής Στουδίου Ευθύµιο. Ο Ευθύµιος επαναφέρει την ευταξία, εκδίδοντας και το Ά Τυπικό (972).
Ο ΙΑ΄ αι. αρχίζει µε το µεσουράνηµα του ΑΟ, το οποίο αναγνωρίζεται ως η µεγαλύτερη µοναστηριούπολη της οικουµένης, µε πρωτολογική και εσχατολογική εµβέλεια. Εδώ αλληλοπεριχωρούνται όλοι οι τρόποι µοναστικής άσκησης, από τον ακραίο ερηµιτισµό µέχρι και τον ιδιόρρυθµο. Οι µεγάλες Μονές είναι ήδη στερεωµένες: Μ. Λαύρα, Βατοπεδίου, Ιβήρων, Ξηροποτάµου, Ζωγράφου, ∆οχειαρίου, Φιλοθέου, Εσφιγµένου, Ρωσικού, Αµαλφηνών. Λειτουργούν και περί τα 180 µονύδρια, κελλιά και καλύβες, ενώ ο αριθµός των µοναχών ανέρχεται σε 3.000 και πλέον. Οι µεγάλες Μονές είναι αυτοδιοικούµενες και ανεξάρτητες από τη βουλή του Πρώτου. Και καλούνται «βασιλικαί», «µέγισται», «πρώται», ενώ οι άλλες χαρακτηρίζονται ως «ελάσσω», «δεύτεραι», «τα υπό τον Πρώτον µοναστήρια».
Το 1045 συντάσσεται το Β΄ Τυπικό, µε σκοπό την επαναφορά όσων αθετήθηκαν. Τα υπογράφει ο Κων/νος ο Θ΄, ο Μονοµάχος. Ο Πρώτος αναγνωρίζεται ως ο πρόεδρος, ο «προκαθεζόµενος» των συνάξεων, ενώ παράλληλα µε τη σύναξη των γερόντων λειτουργεί η µικρή σύναξη διάρκειας, η Επιστασία.
Αλλά, φευ, οι λαµπρές µέρες που το ΑΟ απλωνόταν υπέρλαµπρο, φτάνουν στο τέλος. Η Αγιορείτικη κοινότητα κινδυνεύει συθέµελα µε τη βέβηλη κυριαρχία επί µεγάλου µέρους της βυζαντινής επικράτειας, µαζί και του Άθω, από τους σταυροφόρους της ∆΄ σταυροφορίας (1204). Τώρα το ΑΟ, µε γράµµα του Πάπα Ιννοκεντίου Γ΄ (27/11/1206), υπάγεται πολιτικά στο «κράτος», της Θεσσαλονίκης υπό τον Βονιφάτιο de Montisterrati και εκκλησιαστικά υπό τον «επίσκοπο» Σαµάρειας - Σεβάστειας, συµβατικής παπικής επισκοπής στη Θράκη (PL 215, 1030).Από δω και στο εξής, η τυραννία, οι αρπαγές, οι ταπεινώσεις, οι φόνοι θα είναι τρόπος ζωής. Τα µοναστήρια «αθρόον απέσβη καθάπαξ ρεύσαντα, των ενοικούντων δίκην ιερείων απανθρώπως ανηρηµένων» (PG 145, 432 εξ. 140, 1061BC).
Tο 1222 ο δεσπότης Ηπείρου Θεόδωρος ∆ούκας ανακαταλαµβάνει τη Μακεδονία και το Όρος βρίσκεται πάλι ελεύθερο. Το 1261, µε την ανακατάληψη της Πόλης, το Όρος ανανεώνει τους δεσµούς του µε το Πατριαρχείο. Η κατάσταση όµως θα παραµείνει ρευστή, επιτεινόµενη από τις συχνές εφόδους των Βουλγάρων, Σικελών, Φράγκων, Τούρκων.
Ενώ ήταν ακόµη νωπή στους Έλληνες η ζοφερή µνήµη της λατινοκρατίας, ο αυτοκράτορας Μιχαήλ ο Η΄ αρχίζει τις προσπάθειες για την ένωση της Ορθοδοξίας µε τον παπισµό, που οι εκπρόσωποι του τελευταίου εννοούσαν ως υποταγή και απορρόφηση. Η ένωση εκείνη συντελείται το 1277. Οι Αγιορείτες µε σεβασµό, αλλά και σταθερότητα µηνύουν του αυτοκράτορα και της Συνόδου να ανανήψουν, όµως ο Μιχαήλ «εξ τόσον γαρ παρωξυσµένοςήν, λογισµοίς αγρίοις διεκβακχευθείς» ώστε κατεδίκαζε σε ποινή την κάθε κίνηση: «µόνον τινά κινηθέντα . . .» (Παχυµέρης, Ε΄ 18, 24 ςτ΄ 24). Το ΑΟ κόβει το µνηµόσυνο του αυτοκράτορα κι αυτός στέλνει εδώ στρατεύµατα, να εκδικηθούν: «διέταξε πάντας (Αγιορείτες) µαχαίρας έργον γενέσθαι». Μονές πυρπολήθηκαν, καθώς και το Πρωτάτο: «πυρί παρέδωσαν το Πρωτάτον άπαν συν τη εκκλησία» (αυτ. Ε΄ 24 - Lawrent και Darrouzes, Dossier Grec de l’ Union de Lyon, 1976, σ. 487 - 507). Μετά το θάνατο του Μιχαήλ, αυτοκράτορας ανακηρύσσεται ο γιος του Ανδρόνικος Β΄ (1282 - 1328) που έριξε το βάρος στην ανασυγκρότηση και την επούλωση των πληγών, εκδίδοντας, ειδικά για το ΑΟ πάνω από 100 χρυσόβουλλα. Κατά το διάστηµα 1307 - 08, ένα κύµα καταλάνικων συµµοριών, µε επικεφαλής έναν εβραίο τσαρλατάνο, τον Arnaldo de Villanova, κατακλύζει τον Άθω, φέρνοντας την καταστροφή. Με την προέλαση των Σέρβων και την επίσκεψη του κράλλη Στέφανου Dusan, το 1347 - 48, Σέρβοι αρχιερείς ζητούν να υπαγάγουν τον Άθω υπό το νεωστί εµφανισθέν πατριαρχείο των Σέρβων. Οι Αγιορείτες, δι’ ενεργειών του Πατριάρχη Φιλόθεου Κόκκινου, µετέρχονται ελιγµό, δηλώνοντας εξάρτηση από τον Έλληνα επίσκοπο Ιερισσού, για λίγα χρόνια. ∆ύοντος του αιώνος, εκδίδεται και το Γ΄ Τυπικό, το 1393.
Μέχρι εδώ, ένα ιστορικό πανόραµα της παρουσίας και δραστηριότητας του Άθω δίνει την εικόνα τούτη: ο Άθως µεταποιείται σε ασκητικό κέντρο και αποκτά ταυτότητα (Θ΄ αι) υποστασιώνεται µε νόµους και τυπικά (Ι΄ αι.) συγκροτείται κτιριακά και απλώνεται ανάλογα µε τη φήµη του (ΙΑ΄ αι.) δοκιµάζει την έξαρση και την ύφεση σε δυναµικές µορφές (ΙΒ΄ αι.) υπερβαίνει τις επικίνδυνες καµπές της ιστορίας µε σύνεση και βούληση (ΙΓ΄ αι.).
Όµως ο αιώνας, όπου το ΑΟ θα θριαµβεύσει δυναµικά και για πρώτη φορά, στη θεολογία, την τέχνη, τον µυστικισµό, θα είναι ο Ι∆΄! ο αιών του Ησυχασµού. Ο Ησυχασµός δεν είναι απλώς ένα κίνηµα, είναι άσκηση και βίωση της Ορθοδόξου πνευµατικότητος, είναι µέθεξη του κεκρυµµένου µυστηρίου, είναι θεολογική ανάταση και βυθισµός σε απρόσιτες διανοίξεις του δόγµατος. Μόνο εδώ συνέτρεξαν η αριστοκρατικότητα της πνευµατικής κοινωνίας µε την ταπεινοφροσύνη του ησυχαστικού βίου. Εδώ ο Θεολόγος κοινωνεί µ’ ένα συγκροτηµένο και συνεπές σύστηµα, ο µυστικός µ’ έναν αυθεντικό και αλάθητο κανόνα πνευµατικής ζωής, ο καλλιτέχνης µε µιάν ανεξάντλητη πηγή έµπνευσης (βλ. περισσότερα, ∆ωρόθεος Μον., Το Άγιον Όρος, 1985, σ., 66 - 77).
Το 1380 το ΑΟ κυριεύεται για µια 25ετία από το «δυσσεβές και θεοµισές και παµµίαρον γένος των οθωµανών» («Νέος Ελληνοµνήµων 16, 1922, 10) και το 1403 ο γενναίος Βασιλιάς Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος ανακαταλαµβάνει τη Μακεδονία µέχρι τα Τέµπη, αναγκάζοντας τους Τούρκους, µε ειδικό όρο της 29/09/1404, να µην εισέρχονται στο Όρος ούτε να ενοχλούν τους µοναχούς.Οι πιστοί του Αλλάχ δεν ληστεύουν µόνο τις περιουσίες, δεν καταλύουν µόνο τα κτίσµατα εκ θεµελίων, δεν πυρπολούν τις καλλιέργειες, αλλά αγρεύουν και τους ανθρώπους ως αιχµαλώτους.
Το 1424 το ΑΟ παραδίδεται στο σουλτάνο Μουράτ Β΄, αφού απέσπασε την υπόσχεσή του ότι θα γίνουν σεβαστά τα θέσµια του Άθω. Τώρα οι Αγιορείτες καλούνται να χρησιµοποιήσουν όλη την επίνοιά τους, αλλά και χρήµα πολύ, για να τηρήσουν τον Άθω ακέραιο, που στέναζε από τα υπέρογκα χαράτσια, τις αυθαιρεσίες των κρατικών οργάνων, τον στρατωνισµό οπλιτών, τις πειρατικές και ληστρικές εφόδους. Τις κρίσιµες εκείνες ώρες αναδέχονται την προστασία του Άθω οι οµόπιστοι ηγεµόνες του Βορρά: της Ουγγροβλαχίας, της Μολδαβίας, της Γεωργίας, της Ρωσίας. Από το Β΄ µισό του ςτ΄ αι. το σκοτάδι πυκνώνει, αφού η τυραννία συστηµατοποιείται. Το 1568 ο πολυχρονεµένος σουλτάνος Σελίµ Β΄ προβαίνει στη δήµευση των αγιορειτικών κτηµάτων, µαζί και όλης της ακίνητης περιουσίας τους. Οι Μονές, για να τ’ αποκτήσουν πάλι, καταφεύγουν σε εβραίους τοκογλύφους, µε συνέπεια να κινδυνεύουν να περιέλθουν στην κατοχή εκείνων. Η απειλή ήταν µεγάλη και ορατή. Ο Άγιος ∆ιονύσιος, τέκνο του ΑΟ, που ασκήτευε στο Θεσσαλικό Όλυµπο, µέγει τους Αγιορείτες, γι’ αυτή τους την αφροσύνη:Είχατε πολλά πολύτιµα αντικείµενα, «και δεν τα επωλήσατε, αµέ τα εδώσατε εις τους εβραίους, τους εχθρούς του Θεού και τα εκέρδησαν µόνον δια τον τόκον . . .» (Meyer, σ. 218 εξ.). Συγχρόνως τους παρηγορεί ότι υπάρχουν πολλοί άγιοι στο Όρος. Ο αριθµός των µοναχών, κατά την περίοδο εκείνη, υπερβαίνει τις 6.000 (βλ. ∆ωροθέου, τόµ., Β΄σ. 117, σηµ. 6). Τότε, το 1574, εκδίδεται και το Ε΄ Τυπικό.
Ο Ελληνισµός και το ΑΟ οµοίως, προετοιµάζονται για την αποτίναξη του ζυγού. Οι προετοιµασίες, πάντοτε αθόρυβες, γίνονται σε όλα τα επίπεδα. Οι νεοµάρτυρες, ψυχές έµπληστες φλόγας και πάθους, είναι εκείνοι που σφραγίζουν µε το αίµα τους την πίστη και την ελληνικότητά τους, ενώ οπλίζουν µε δύναµη και πάθος τις ψυχές των υποδούλων. Χιλιάδες οι νεοµάρτυρες κι ένας στους δύο ειν’ Αγιορείτης. Ακολουθούν οι δυνάµει µάρτυρες: οι αλείπτες νεοµαρτύρων, οι λόγιοι, οι εθναπόστολοι, οι οπλουργοί, οι αρµατολοί, οι δάσκαλοι, οι Φιλικοί, οι Προφήτες. Από τους τελευταίους να αναφερθεί ο πάµµεγας Πατροκοσµάς (1714 - 79), που σαν Άτλαντας κράτησε στους ώµους του τον Ελληνισµό. Επί 19 χρόνια οργώνει τα Βαλκάνια, κυρίως την Ελλάδα. Εµψυχώνει και εµπνέει τον περίτροµο ραγιά, θυµίζοντάς του την ευγενή καταγωγή του και την υπεροχή του έναντι των τούρκων και των εβραίων, όπου οι πρώτοι τον ταπεινώνουν ανελέητα και οι δεύτεροι τον καταδολιεύονται µε σατανικότητα. Το µήνυµα της Επανάστασης βρίσκει τον Άθω να δονείται από πάθος. Ο ξεσηκωµός ήταν καθολικός, χωρίς αµφιταλαντεύσεις. Οι Αγιορείτες που συµµετείχαν σ’ αυτήν ορίζονται από χίλιοι εώς υπερδισχίλιοι (βλ. ∆ωροθέου σ.132 σηµ. 7). Όµως τα πυροµαχικά τέλειωσαν και αρχίζει η αναστροφή, ανατριχιαστική στην περιγραφή της. Ο Άθως θα αργήσει να ελευθερωθεί. Στις 2/11/1912 απελευθερώνεται µε τη δυναµική παρουσία της ναυαρχίδας «Αβέρωφ» και ναύαρχο τον θρυλικό Παύλο Κουντουριώτη. Η άνοδος που άρχισε από την αρχή του αιώνα, έφτασε στο αποκόρυφο το 1917. Μοναχοί που φτάνουν τις 10.000, έµποροι και τεχνίτες 500 - 600, καταστήµατα και εργαστήρια 120, ναυτιλιακές εταιρίες 3. Το 1924 ψηφίζεται ο Καταστατικός Χάρτης, µε τον οποίο καθορίζονται οι σχέσεις ΑΟ και Ελληνικού Κράτους. Το 1963 γιορτάζεται µε βυζαντινή µεγαλοπρέπεια και χάρη η επέτειοςτης Χιλιετηρίδος του ΑΟ, το τελευταίο µεγάλο και λαµπρό γεγονός στην πολύπλαγκτη ιστορία του Άθω. Οι µοναχοί σήµερα κοντεύουν τους 1.500.
Μοναχός ∆ωρόθεος Αγιορείτης
** ΜΕΤΟΧΙ ΜΟΝΗΣ ΜΙΚΡΟΜΑΝΗΣ 2011:
Άγιο Όρος Σκήτη Αγίας Άννης 23 εως30 -08-2010 :
ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ …ΣΚΗΤΗ ΑΓΙΑΣ ΑΝΝΗΣ :
AGIO OROS :
Θεωρείται από τα σημαντικότερα τμήματα όχι μόνο της Βαλκανικής, αλλά της Ευρώπης και της Ανατολικής Εκκλησίας λόγω της μεγάλης εθνικής, ιστορικής, θρησκευτικής, γραμματειακής και πολιτισμικής αξίας αυτού ως ακόμη και κέντρου διατήρησης και συντήρησης πλούσιου υλικού, έτσι ώστε να χαρακτηρίζεται "καταφύγιο" και "μουσείο" μοναδικού θησαυρού ελληνικής τέχνης και γραμμάτων.-
Λίγα μίλια ΝΑ του Άθω βρίσκεται το μεγαλύτερο βάραθρο του Αιγαίου που από τα 80μ βάθος, απότομα φθάνει τα 1070μ
ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ 23 ΕΩΣ 30 -08-2010 :
** http://youtu.be/1UXueBOGGus
Κατά το θεωρούμενο πρώτο Τυπικό που επικύρωσε ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Τσιμισκής, ο Άθως καλείται απλώς «Όρος» που ίσως αυτή να ήταν η συνήθης τότε ονομασία του χώρου.
Η επικράτηση όμως του ονόματος «Άγιον Όρος» φαίνεται να έγινε κατά το πρώτο μισό του 12ου αιώνα, συγκεκριμένα σε χρυσόβουλο έγγραφο του Αυτοκράτορα Αλέξιου Α' Κομνηνού προς την Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας το 1144 που αναγνωρίζεται οριστικά και επίσημα και επιβάλλεται το νέο όνομα όπως αναγράφεται σ΄ αυτό:
«Εφεξής το όνομα του Άθω καλείσθαι Άγιον Όρος παρά πάντων».
Σε μετέπειτα Αυτοκρατορικά και άλλα έγγραφα αναφέρεται ως «Το Αγιώνυμον Όρος του Άθω».
Κατά το θεωρούμενο πρώτο Τυπικό που επικύρωσε ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Τσιμισκής, ο Άθως καλείται απλώς «Όρος» που ίσως αυτή να ήταν η συνήθης τότε ονομασία του χώρου.
Η επικράτηση όμως του ονόματος «Άγιον Όρος» φαίνεται να έγινε κατά το πρώτο μισό του 12ου αιώνα, συγκεκριμένα σε χρυσόβουλο έγγραφο του Αυτοκράτορα Αλέξιου Α' Κομνηνού προς την Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας το 1144 που αναγνωρίζεται οριστικά και επίσημα και επιβάλλεται το νέο όνομα όπως αναγράφεται σ΄ αυτό:
«Εφεξής το όνομα του Άθω καλείσθαι Άγιον Όρος παρά πάντων».
Σε μετέπειτα Αυτοκρατορικά και άλλα έγγραφα αναφέρεται ως «Το Αγιώνυμον Όρος του Άθω».
ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ ΑΘΩ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2010 :
** http://youtu.be/1vWVkE8fWjE ,
Το Άγιο Όρος αποτελεί αυτοδιοίκητο και αυτόνομο τμήμα του Ελληνικού κράτους, που υπάγεται πολιτικά στο Υπουργείο Εξωτερικών και θρησκευτικά στην Δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Έχει εδαφικά διαιρεθεί σε είκοσι αυτοδιοίκητες περιοχές. Κάθε περιοχή αποτελείται από μία κυρίαρχη μονή και διάφορους άλλους μοναστικούς οικισμούς γύρω από αυτήν (σκήτες, κελλιά, καλύβες, καθίσματα, ησυχαστήρια). Όλες οι μονές είναι Κοινόβιες, δηλαδή κοινή λειτουργία, προσευχή, στέγη, σίτιση και εργασία μεταξύ των μοναχών. Υπεύθυνος της κάθε μονής είναι ο Ηγούμενος που εκλέγεται από τους μοναχούς της μονής ισόβια. Οι Ηγούμενοι των μονών συγκροτούν την Ιερά Σύναξη και ασκούν την νομοθετική εξουσία.-
Το Άγιο Όρος αποτελεί αυτοδιοίκητο και αυτόνομο τμήμα του Ελληνικού κράτους, που υπάγεται πολιτικά στο Υπουργείο Εξωτερικών και θρησκευτικά στην Δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Έχει εδαφικά διαιρεθεί σε είκοσι αυτοδιοίκητες περιοχές. Κάθε περιοχή αποτελείται από μία κυρίαρχη μονή και διάφορους άλλους μοναστικούς οικισμούς γύρω από αυτήν (σκήτες, κελλιά, καλύβες, καθίσματα, ησυχαστήρια). Όλες οι μονές είναι Κοινόβιες, δηλαδή κοινή λειτουργία, προσευχή, στέγη, σίτιση και εργασία μεταξύ των μοναχών. Υπεύθυνος της κάθε μονής είναι ο Ηγούμενος που εκλέγεται από τους μοναχούς της μονής ισόβια. Οι Ηγούμενοι των μονών συγκροτούν την Ιερά Σύναξη και ασκούν την νομοθετική εξουσία.-
- Την εκτελεστική εξουσία στο Άγιο Όρος αντιπροσωπεύει η Ιερά Επιστασία της οποίας ο Πρόεδρος φέρει την ονομασία Πρωτεπιστάτης.Η Ιερά Επιστασία αποτελείται από 4 μέλη επιλεγμένα από τις 5 πρώτες ιεραρχικά μονές.
- Η νομοθετική εξουσία αντιπροσωπεύεται απο την Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους,επίσης η Ιερά Κοινότητα έχει εκτός των άλλων και δικαστική αρμοδιότητα σε υποθέσεις Αστικού Δικαίου για πλημμελήματα που συνέβηκαν εντός των γεωγραφικών ορίων του Αγίου Όρους.Για όλες τις υπόλοιπες(Κακουργήματα κλπ.) αρμόδια δικαστήρια εκδίκασης είναι αυτά της πόλεως της Θεσσαλονίκης.
- Ως Ανώτατη Εκκλησιαστική και Δικαστική Αρχή εντός του Αγίου Όρους αναγνωρίζεται η Διπλή Ενιάυσεως Σύναξη η οποία συνέρχεται τακτικά μία φορά τον χρόνο εκτός και εάν απαιτείται διαφορετικά και μπορεί να αποφανθεί δια πάν ζήτημα.
- Και τέλος χρέη Ανωτάτου Εφετείου γιά Εκκλησιαστικά-Πνευματικά θέματα ασκεί η σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως
- Τα Μοναστικά ιδρύματα του Αγίου Όρους διακρίνονται σε έξι τάξεις: τις Ιερές Μονές ή Μοναστήρια, τις Σκήτες, τα Κελιά, τις Καλύβες, τα Καθίσματα και τα Ησυχαστήρια.-
- Όλες οι Ιερές Μονές του Αγίου Όρους, καλούμενες και Αθωνικές, αποτελούν θρησκευτικά πνευματικά ιδρύματα και όλες χαρακτηρίζονται "Κυρίαρχες", "Βασιλικές", "Πατριαρχικές" και "Σταυροπηγιακές".
"Κυρίαρχες" λέγονται επειδή διατηρούν ιδιοκτησιακό αυτοδιοίκητο του χώρου τους, μή υποκείμενο σε κανένα περιορισμό ως προς τον αριθμό των μοναχών.
"Βασιλικές" διότι η ίδρυσή τους οφείλεται σε εντολή ή συνδρομή των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων ή, η ίδρυσή τους επικυρώθηκε με αυτοκρατορικό χρυσόβουλο.
"Πατριαρχικές ονομάσθηκαν αργότερα με την έκδοση πατριαρχικών σχετικών σιγιλλίων, όταν συνδέθηκαν με το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως που ανέλαβε την πνευματική και μόνο εποπτεία τους. Και τέλος
"Σταυροπηγιακές" από το σταυρό που έστελναν οι Αυτοκράτορες ή ο Πατριάρχης και τοποθετούνταν στη θεμελίωση.
Οι Αθωνικές Μονές σήμερα είναι όλες κοινόβιες. Παλιότερα κάποιες ήταν ιδιόρρυθμες .-
ΟΙ ΙΕΡΕΣ ΜΟΝΕΣ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ :
- Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας (963)
- Ιερά Μονή Βατοπεδίου (972)
- Ιερά Μονή Ιβήρων (976)
- Ιερά Μονή Χιλιανδαρίου ή Χελανδαρίου (1197, Σερβική)
- Ιερά Μονή Διονυσίου (1375)
- Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου (12ος αιώνας)
- Ιερά Μονή Παντοκράτορος (1363)
- Ιερά Μονή Ξηροποτάμου (11ος αιώνας)
- Ιερά Μονή Ζωγράφου (1270, Βουλγαρική)
- Ιερά Μονή Δοχειαρίου (11ος αιώνας)
- Ιερά Μονή Καρακάλλου (1070)
- Ιερά Μονή Φιλοθέου (992).-
- Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας (ή Σιμωνόπετρα) (1363)
- Ιερά Μονή Αγίου Παύλου (11ος αιώνας)
- Ιερά Μονή Σταυρονικήτα (1542)
- Ιερά Μονή Ξενοφώντος (1070)
- Ιερά Μονή Γρηγορίου (14ος αιώνας)
- Ιερά Μονή Εσφιγμένου (11ος αιώνας)
- Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος (ή Ρωσικό) (από το 1169 παραχωρήθηκε στους Ρώσους) και η
- Ιερά Μονή Κωνσταμονίτου ή Κασταμονίτου (1086)
** Μετόχη Ι.Μονής Μικρομάνης Μεσσηνίας :
** http://youtu.be/Lcf3B4lPYFc .
Η ιστορία της Βασιλόπιτας!
**
~ Το έθιμο των ημερών απαιτεί ένα γλυκό «τυχερό» παιχνίδι «την κοπή της Βασιλόπιτας. Πολλές συνταγές κυκλοφορούν όμως όλες έχουν ένα βασικό συστατικό «το πολυπόθητο φλουρί! Πριν την κόψετε, διαβάστε την ιστορία της.
Η ιστορία της βασιλόπιτας, είναι μια ιστορία που συνέβηκε πριν από εκατοντάδες χρόνια, πριν από 1500 χρόνια περίπου, στην πόλη Καισαρεία της Καππαδοκίας, στη Μικρά Ασία. Ο Μέγας Βασίλειος ήταν δεσπότης της Καισαρείας και ζούσε αρμονικά με τους συνανθρώπους του, με αγάπη, κατανόηση και αλληλοβοήθεια.
Κάποια μέρα όμως, ένας αχόρταγος στρατηγός « τύραννος της περιοχής, ζήτησε να του δοθούν όλοι οι θησαυροί της πόλης της Καισαρείας, αλλιώς θα πολιορκούσε την πόλη για να την κατακτήσει και να τη λεηλατήσει.
Ο Μέγας Βασίλειος ολόκληρη τη νύχτα προσευχόταν να σώσει ο Θεός την πόλη. Ξημέρωσε η νέα μέρα και ο στρατηγός αποφασισμένος με το στρατό του περικύκλωσε αμέσως την Καισαρεία. Μπήκε με την ακολουθία του και ζήτησε να δει το Δεσπότη, ο οποίος βρισκόταν στο ναό και προσευχόταν. Με θράσος και θυμό ο αδίστακτος στρατηγός απαίτησε το χρυσάφι της πόλης καθώς και ότι άλλο πολύτιμο υπήρχε στην πόλη.
Ο Μέγας Βασίλειος απάντησε ότι οι άνθρωποι της πόλης του δεν είχαν τίποτε άλλο πέρα από πείνα και φτώχεια, δεν είχαν να δώσουν τίποτε αξιόλογο στον άρπαγα στρατηγό. Ο στρατηγός με το που άκουσε αυτά τα λόγια θύμωσε ακόμα περισσότερο και άρχισε να απειλεί τον Μέγα Βασίλειο ότι θα τον εξορίσει πολύ μακριά από την πατρίδα του ή κι ακόμη μπορεί να τον σκοτώσει.
Οι χριστιανοί της Καισαρείας αγαπούσαν πολύ το Δεσπότη τους και θέλησαν να τον βοηθήσουν. Μάζεψαν λοιπόν από τα σπίτια τους ότι χρυσαφικά είχαν και του τα πρόσφεραν, ώστε δίνοντάς τα στο σκληρό στρατηγό να σωθούν. Στο μεταξύ ο ανυπόμονος στρατηγός κόντευε να σκάσει από το κακό του. Διέταξε αμέσως το στρατό του να επιτεθεί στο φτωχό λαό της πόλης.
Ο Δεσπότης, ο Μέγας Βασίλειος, που ήθελε να προστατέψει την πόλη του προσευχήθηκε και μετά παρουσίασε στο στρατηγό ότι χρυσαφικά είχε μαζέψει μέσα σε ένα σεντούκι. Τη στιγμή όμως που ο στρατηγός πήγε να ανοίξει το σεντούκι και να αρπάξει τους θησαυρούς, με το που ακούμπησε τα χέρια του πάνω στα χρυσαφικά έγινε το θαύμα!
Όλοι οι συγκεντρωμένοι είδαν μια λάμψη και αμέσως μετά έναν λαμπρό καβαλάρη να ορμάει με το στρατό του επάνω στον σκληρό στρατηγό και τους δικούς του. Σε ελάχιστο χρόνο ο κακός στρατηγός και οι δικοί του αφανίστηκαν. Ο λαμπρός καβαλάρης ήταν ο Άγιος Μερκούριος και στρατιώτες του οι άγγελοι.
Έτσι σώθηκε η πόλη της Καισαρείας. Τότε όμως, ο δεσπότης της, ο Μέγας Βασίλειος, βρέθηκε σε δύσκολη θέση! Θα έπρεπε να μοιράσει τα χρυσαφικά στους κατοίκους της πόλης και η μοιρασιά να είναι δίκαιη, δηλαδή να πάρει ο καθένας ό,τι ήταν δικό του. Αυτό ήταν πολύ δύσκολο. Προσευχήθηκε λοιπόν ο Μέγας Βασίλειος και ο Θεός τον φώτισε τι να κάνει. Κάλεσε τους διακόνους και τους βοηθούς του και τους είπε να ζυμώσουν ψωμάκια, όπου μέσα στο καθένα ψωμάκι θα έβαζαν και λίγα χρυσαφικά. Όταν αυτά ετοιμάστηκαν, τα μοίρασε σαν ευλογία στους κατοίκους της πόλης της Καισαρείας. Στην αρχή όλοι παραξενεύτηκαν, μα η έκπληξή τους ήταν ακόμη μεγαλύτερη όταν κάθε οικογένεια έκοβε το ψωμάκι αυτό κι έβρισκε μέσα τα χρυσαφικά της. Ήταν λοιπόν ένα ξεχωριστό ψωμάκι, η βασιλόπιτα . Έφερνε στους ανθρώπους χαρά κι ευλογία μαζί.Από τότε φτιάχνουμε κι εμείς τη βασιλόπιτα με το φλουρί μέσα, την πρώτη μέρα του χρόνου, τη μέρα του Αγίου Βασιλείου.-
Η ιστορία της βασιλόπιτας, είναι μια ιστορία που συνέβηκε πριν από εκατοντάδες χρόνια, πριν από 1500 χρόνια περίπου, στην πόλη Καισαρεία της Καππαδοκίας, στη Μικρά Ασία. Ο Μέγας Βασίλειος ήταν δεσπότης της Καισαρείας και ζούσε αρμονικά με τους συνανθρώπους του, με αγάπη, κατανόηση και αλληλοβοήθεια.
Κάποια μέρα όμως, ένας αχόρταγος στρατηγός « τύραννος της περιοχής, ζήτησε να του δοθούν όλοι οι θησαυροί της πόλης της Καισαρείας, αλλιώς θα πολιορκούσε την πόλη για να την κατακτήσει και να τη λεηλατήσει.
Ο Μέγας Βασίλειος ολόκληρη τη νύχτα προσευχόταν να σώσει ο Θεός την πόλη. Ξημέρωσε η νέα μέρα και ο στρατηγός αποφασισμένος με το στρατό του περικύκλωσε αμέσως την Καισαρεία. Μπήκε με την ακολουθία του και ζήτησε να δει το Δεσπότη, ο οποίος βρισκόταν στο ναό και προσευχόταν. Με θράσος και θυμό ο αδίστακτος στρατηγός απαίτησε το χρυσάφι της πόλης καθώς και ότι άλλο πολύτιμο υπήρχε στην πόλη.
Ο Μέγας Βασίλειος απάντησε ότι οι άνθρωποι της πόλης του δεν είχαν τίποτε άλλο πέρα από πείνα και φτώχεια, δεν είχαν να δώσουν τίποτε αξιόλογο στον άρπαγα στρατηγό. Ο στρατηγός με το που άκουσε αυτά τα λόγια θύμωσε ακόμα περισσότερο και άρχισε να απειλεί τον Μέγα Βασίλειο ότι θα τον εξορίσει πολύ μακριά από την πατρίδα του ή κι ακόμη μπορεί να τον σκοτώσει.
Οι χριστιανοί της Καισαρείας αγαπούσαν πολύ το Δεσπότη τους και θέλησαν να τον βοηθήσουν. Μάζεψαν λοιπόν από τα σπίτια τους ότι χρυσαφικά είχαν και του τα πρόσφεραν, ώστε δίνοντάς τα στο σκληρό στρατηγό να σωθούν. Στο μεταξύ ο ανυπόμονος στρατηγός κόντευε να σκάσει από το κακό του. Διέταξε αμέσως το στρατό του να επιτεθεί στο φτωχό λαό της πόλης.
Ο Δεσπότης, ο Μέγας Βασίλειος, που ήθελε να προστατέψει την πόλη του προσευχήθηκε και μετά παρουσίασε στο στρατηγό ότι χρυσαφικά είχε μαζέψει μέσα σε ένα σεντούκι. Τη στιγμή όμως που ο στρατηγός πήγε να ανοίξει το σεντούκι και να αρπάξει τους θησαυρούς, με το που ακούμπησε τα χέρια του πάνω στα χρυσαφικά έγινε το θαύμα!
Όλοι οι συγκεντρωμένοι είδαν μια λάμψη και αμέσως μετά έναν λαμπρό καβαλάρη να ορμάει με το στρατό του επάνω στον σκληρό στρατηγό και τους δικούς του. Σε ελάχιστο χρόνο ο κακός στρατηγός και οι δικοί του αφανίστηκαν. Ο λαμπρός καβαλάρης ήταν ο Άγιος Μερκούριος και στρατιώτες του οι άγγελοι.
Έτσι σώθηκε η πόλη της Καισαρείας. Τότε όμως, ο δεσπότης της, ο Μέγας Βασίλειος, βρέθηκε σε δύσκολη θέση! Θα έπρεπε να μοιράσει τα χρυσαφικά στους κατοίκους της πόλης και η μοιρασιά να είναι δίκαιη, δηλαδή να πάρει ο καθένας ό,τι ήταν δικό του. Αυτό ήταν πολύ δύσκολο. Προσευχήθηκε λοιπόν ο Μέγας Βασίλειος και ο Θεός τον φώτισε τι να κάνει. Κάλεσε τους διακόνους και τους βοηθούς του και τους είπε να ζυμώσουν ψωμάκια, όπου μέσα στο καθένα ψωμάκι θα έβαζαν και λίγα χρυσαφικά. Όταν αυτά ετοιμάστηκαν, τα μοίρασε σαν ευλογία στους κατοίκους της πόλης της Καισαρείας. Στην αρχή όλοι παραξενεύτηκαν, μα η έκπληξή τους ήταν ακόμη μεγαλύτερη όταν κάθε οικογένεια έκοβε το ψωμάκι αυτό κι έβρισκε μέσα τα χρυσαφικά της. Ήταν λοιπόν ένα ξεχωριστό ψωμάκι, η βασιλόπιτα . Έφερνε στους ανθρώπους χαρά κι ευλογία μαζί.Από τότε φτιάχνουμε κι εμείς τη βασιλόπιτα με το φλουρί μέσα, την πρώτη μέρα του χρόνου, τη μέρα του Αγίου Βασιλείου.-
** "Ανδρείκελα
Σα να μην ήρθαμε ποτέ σ' αυτήν εδώ τη γη, σα να μένουμε ακόμη στην ανυπαρξία. Σκοτάδι γύρω δίχως μια μαρμαρυγή.
Ανθρωποι στων άλλων μόνο τη φαντασία.
Από χαρτί πλασμένα κι από δισταγμό, ανδρείκελα, στης Μοίρας τα τυφλά δυο χέρια, χορεύουμε, δεχόμαστε τον εμπαιγμό, άτονα κοιτώντας, παθητικά, τ' αστέρια. Μακρινή χώρα είναι για μας κάθε χαρά, η ελπίδα κι η νεότης έννοια αφηρημένη. Αλλος δεν ξέρει οτι βρισκόμαστε, παρά όποιος πατάει επάνω μας καθώς διαβαίνει. Πέρασαν τόσα χρόνια, πέρασε ο καιρός. Ω! κι αν δεν ήταν η βαθιά λύπη στο σώμα, ω! κι αν δεν ήταν στην ψυχή ο πραγματικός πόνος μας, για να λέει ότι υπάρχουμε ακόμα... Καριωτακης ο αγαπημενος μου ποιητης!!!!!"
